Empati karşınızdaki kişi ile BİRLİKTE hissetmektir.
Empati karşınızdaki kişinin dünyasını onun gördüğü gibi görmektir.
Empati, karşıdaki kişinin referans çerçevesinden ne getirdiğini saygıyla anlamak ve bunu karşımızdaki kişiye anlaşıldığını hissettirecek şekilde geri iletmektir. Böylece yalnız olmadığımızı biliriz. Empatik döngü karşıdaki kişinin dinlenildiğini ve anlaşıldığını hissedeceği şekilde geri iletilebildiğinde ancak tamamlanır.
Empati göstermeye niyet ettiğimizde bunu pratik yaparak, üzerinde çalışılarak kazanılacak bir beceri olduğunu bilmek önemlidir. Yanlış yaparak, tekrar ederek öğrenilir ve önemli olan istekliliktir.
Empati yapmayı öğrenmek öncelikle kendimize nazik olmayı gerektirir. Kendimize nazik olmadan, kendi duygularımızı anlamadan başkasının duygusunu anlamak ve empati göstermek zordur. Empati durumla ilgili kendi duygunuzdan bir bağ kurmanızdır, kendi duygunuzu tanımıyorsanız bu bağı kurmak güçtür. Kendi duygularınızı daha iyi tanımak ve hayatınıza olan etkilerini keşfetmek için bir uzmandan destek alabilirsiniz.
Eğer karşınızdaki kişiye empati göstermek istiyorsanız;
- Nazik olun,
- Durumuna ilgi ve merak gösterin,
- Kişinin problemlerini çözmeniz ya da onu daha iyi hissettirmeye çalışmanıza gerek yoktur, sadece dinlemek ve bağ kurmaya çalışmak yeterlidir.
- Kişinin nasıl hissettiğini anlamaya gayret gösterin. Onun yerinde siz olsanız nasıl hissederdiniz gibi değil, onun yerinde onun şartlarında O olsaydınız nasıl hissederdiniz gibi.
- İnsanların duygularında yalnız olmadıklarını anlamalarında yardımcı olun. Kişinin deneyimini hiç yaşamamış olsanız bile duyguyu biliyor olabilirsiniz.
- İnsanların sizinle paylaştıklarına minnettar olduğunuzu bilmelerini sağlayın.
- Empati yapma fırsatını kaçırdığınızda veya daha iyisini yapmak istediğinizde, kendinize geri dönme fırsatı verin. Karşınızdaki kişiye ‘Bi dakika, buna tekrar dönmek istiyorum.’ diyebilirsiniz. Ve duygusunu anladığınızı iletmeyi tekrar deneyebilirsiniz.
Empatinin Sempatiden farkı nedir?
Sempati Empatiden oldukça farklıdır.
Sempati birisi için üzüldüğümüz anlamına gelir. Empati ise karşımızdaki kişinin durumunu ve hislerini tam olarak anlamaya çalışmamızdır.
Karşımızdaki kişi bize zor bir durumunu anlattığında bunu daha iyi göstermeye çalışmak sempatik bir yaklaşımıdır ve insana anlaşılmadığı hissini verir, bağ kurmayı engeller. Örneğin:
– Oğlumun dersleri zayıf.
– En azından kızın çok başarılı bir öğrenci.
veya;
– Kardeşim kaza yaptı
– En azından hayatta.
Sempati göstermek bazı durumlarda kişileri iyi hissettirebilir, çünkü sürekli empati göstermek mümkün olmayabilir. Örneğin yakınını kaybetmiş bir kişiye üzülmek, cenazede yardımcı olmak sempatik bir yaklaşımdır. ‘Başın sağ olsun’ demek sempatidir, yemek götürmek sempatidir. Acının paylaşıldığı ve destek hissi yaratır. Başka bir sempati örneği de ’Allah onu sevdiği için yanına aldı.’ demektir fakat bu yakınını kaybeden kişinin acısını hafife alır, acısına alan açmaz, bu tarz sempati ilişkileri zayıflatır, bağları güçlendirmez.
Empati Almak- Empati Göstermek
Söz konusu empati olduğunda hepimizin ihtiyaçları farklıdır. Hatta kendi ihtiyaçlarımız da duruma göre farklılıklar gösterir. Empati almanın veya empati göstermenin doğru veya yanlışı yoktur. Nasıl empati almak istediğiniz üzerine biraz düşünün, bunun doğrusu veya yanlışı olmadığını bilmek ve hatırlamak önemlidir. Kendi ihtiyaçlarınıza göre bir liste yapabilir veya aşağıdan size uygun olanları seçebilirsiniz.
Zor duygularla baş etmem gerektiğinde, incindiğimde ve bunu yakınımdaki biriyle paylaştığımda o kişinin şunlardan bazılarını yapmasını isterim, ona ihtiyacımı söylerim:
- Göz kontağı kur
- Arada gözlerini çevir ki anlattıklarımı anlatmak çok zor gelmesin
- Bana sarıl
- Bana alan aç, uzak dur, biraz zaman ver
- Bi şeyler söyle, duyulduğumu hissedeyim.
- Bir şey söyleme, sadece dinle.
Başkası zor zamanlar geçiriyor ve bana anlatıyorsa bunu dinlemekten kaygı duyuyor olabilirim. Ne söyleyeceğimi bilemiyor olabilirim. Yanlış bir şey söylemekten korkarım. Kaygılanırım, endişelenirim, kızarırım. Kendilerini daha iyi hissettirecek bir şey söylemek isterim. Düzeltmeye çalışırım, tavsiye veririm. Bunlar bu zamana kadar öğrendiğim zor durumla baş etme tepkileri olabilir. Empati göstermeyi seçtiğimde bunun için üzerine düşünmeli ve pratik yapmalıyım. Kendime notum: ‘Empati göstermeyi seçiyorum, yapamazsam ‘bir dakika, buna geri dönmek istiyorum’ deyip tekrar denemeyi seçiyorum.’
Empati Eksiklikleri
Empati karmaşık bir beceridir ve yaygın olarak yanlış anlaşılan bazı kısımları vardır. Yaygın empati eksikliklerini bilmek, uygun ve yerinde empati göstermemize yardımcı olabilir. Bu empati eksiklikleri nelerdir?
1- Empati mi sempati mi?
Sempati ile yanıt veren kişi; ‘Senin için çok üzülüyorum.’, empati ile yanıt veren kişi; ‘Seni anlıyorum, zor olmalı, benimle paylaştığın için teşekkür ederim.’
2- Söylediklerinizden dehşete düşen kişi;
Hikayenizi duyan ve sizin adınıza utanan kişi, size dehşete düşmenizi söyleyebilir: ‘Aman Allahım, bunu yaptığına inanamıyorum!’, böyle bir durum olduğunda ihtiyacınız olan empatiyi almak yerine onun dehşetini gidermeye yönelirsiniz.
3- Hayatın çelmesini yediğinizi söyleyen kişi;
Sizinle ilgili hayal kırıklığına uğrayan kişiler, eksik taraflarınızı görmek onları hayal kırıklığına uğratır. ‘Sana böyle bir şey olacağı hiç aklıma gelmezdi. Her zaman her şeyi çok iyi yapan biriydin, dimdik ayaktaydın? Ne oldu sana?’
4- Kırılgan ve hassas konularla baş edemeyen kişiler ve bundan rahatsız olanlar:
‘Ne olacağını sandın ki?, Ne bekliyordun?’
5- Polyannacı kişiler: Her şeyi daha iyi hale getirmeye çalışan, zor durumlarla karşı karşıya kalmak istemeyen, sizin de zor bir durumla karşılaştığınızı kabul etmeyen, sizi o kadar çok iyi hissettirmeye çalışıyor ki gerçek duygularınızla bağlantı kuramıyor. ‘Abartıyorsun. O kadar da kötü değildi. Sen harika birisin, herkes seni çok seviyor.’
6- O da bi şey mi…
Sizinle bağ kurmayı, o konuda sizden daha fazla deneyimi olmakla karıştıran kişiler: ‘O da bi şey mi, bi keresinde benim başıma neler geldi…’
7- Hemen çözüme koşan kişiler
Yaşadığınız deneyimde sizinle birlikte olmaktansa hemen çözüm öneren kişiler. Bu çoğu kişinin yaptığı bir davranıştır, özellikle sık sık çözüm için başvurulan biriyseniz hemen tavsiye vermeye koşabilirsiniz. Burada duyguyu anladığınızı ifade ettikten sonra empatik bir yanıt olarak ‘Nasıl bir destek istersin?’ veya ‘Nasıl yardımcı olabilirim?’ diye sorulabilir. Bu zor durumdaki kişiye ne istediğini seçme hakkı verir. ‘Sadece konuşmaya ihtiyacım var.’ diyebilir veya ‘Tavsiyen nedir?’ diye sorabilir.
Şu soruları kendinize sorarak empati yapma üzerindeki pratiğinize devam edebilirisiniz.
Yukarıda belirtilen yedi maddeden biri size söylendiğinde nasıl hissettiniz? Size nasıl geldi bunu duymak?
Siz bu yedi maddeden birini söylediğinizde ve empati yapma fırsatını kaçırdığınızda bu size nasıl geldi? Artık bunları bildiğinize göre neyi daha farklı yapardınız?
Psikolog Altınay Dönmez
Kaynakça
Brown, B. (2018) Dare to Lead: Brave Work. Tough Conversations. Whole Hearts. NewYork:Random House Publishing Group
